กรมหลวงชุมพรเขตรอุดมศักดิ์
"องค์บิดาแห่งกองทัพเรือ"
พล.ร.อ.พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงชุมพร เขตรอุดมศักดิ์ เป็นเจ้านายพระองค์แรก ที่สำเร็จการศึกษา วิชาการทหารเรือ จากประเทศอังกฤษ พระองค์ทรงมีจุดประสงค์ อันแรงกล้าที่จะฝึก ให้ทหารเรือไทย เดินเรือทะเลได้อย่างชาวต่างประเทศ และ สามารถทำการรบ ทางเรือได้เนื่องจากในอดีต ประเทศไทย ได้ว่าจ้างชาวต่างชาติ มาเป็นผู้บังคับการเรือ มาโดยตลอด แม้แต่ในคราวที่ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯ เสด็จประพาสฯ ยุโรปครั้งแรก ก็ยังได้ว่าจ้าง " กัปตันคัมมิ่ง" และคณะนายทหาร เรืออังกฤษ เป็นผู้เดินเรือ ภายหลังจากที่พล.ร.อ. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ สำเร็จการศึกษา และเข้ารับราชการ ทหารเรือแล้ว พระองค์ได้แก้ไข ปรับปรุงระเบียบการ ในโรงเรียนนายเรือ ทรงเป็นครูสอนนักเรียนนายเรือ และริเริ่มการใช้ ระบบการปกครองบังคับบัญชา ตามระเบียบ การปกครองในเรือรบ คือการแบ่งให้นักเรียนชั้นสูง บังคับบัญชารองลงมา นอกจากนี้ยังทรงจัดเพิ่ม วิชาสำคัญสำหรับชาวเรือขึ้นเพื่อให้สำเร็จการศึกษา สามารถเดินเรือ ทางไกลในทะเลน้ำลึกได้คือ วิชา ดาราศาสตร์ ตรีโกณมิติ อุทกศาสตร์ การเดินเรือเรขาคณิต พีชคณิต ฯลฯ
ในปี 2462 พระองค์ทรงเป็นผู้บังคับการเรือ โดยนำเรือหลวงพระร่วงจากประเทศอังกฤษ เข้ามายังกรุงเทพมหานคร นับเป็นครั้งแรกที่นายทหารเรือไทย เดินเรือได้ไกลข้ามทวีป ที่สำคัญพระองค์ทรงเป็นหัวเรี่ยวหัวเเรงที่สำคัญที่ทำให้พระบาทสมเด็จพระ พุทธเจ้าหลวง ทรงเห็นความสำคัญ และโปรดเกล้าฯ พระราชทาน พระราชวังเดิม ให้เป็นที่ตั้งของโรงเรียนนายเรือ เมื่อ วันที่ 20 พ.ย. 2449 ทำให้กิจการทหารเรือมี รากฐานมั่นคงนับตั้งแต่บัดนั้นและกองทัพเรือจึงยึดถือ วันดังกล่าวของทุกปีเป็น
"วันกองทัพเรือ" จากการที่พระองค์ ทรงเป็นนักยุทธศาสตร์ ที่เล็งเห็นการไกล พระองค์ได้ทูลเกล้าฯ ขอพระราชทานที่ดินบริเวณอำเภอสัตหีบ เพื่อสร้างเป็นฐานทัพเรือ
เนื่องจากทรงพิจารณาแล้วเห็นว่า อ่าวสัตหีบเป็นอ่าว ที่มีขนาดใหญ่ น้ำลึกเหมาะแก่การฝึกซ้อม ยิงตอร์ปิโดได้และเกาะน้อยใหญ่ ที่รายล้อมรอบสามารถบังคับคลื่นลมได้เป็น อย่างดี อีกทั้งเรือภายนอกเมื่อแล่นผ่านพื้นที่ดังกล่าว จะไม่สามารถมองเห็นฐานทัพได้เลย นอกจากพระองค์ ทรงเป็นนักยุทธศาสตร์แล้ว ด้านการแพทย์พระองค์ทรงศึกษาค้นคว้าอย่างจริงจัง และเสด็จไปรักษาโรคภัยไข้เจ็บ ให้กับประชาชนด้วยพระองค์เอง ไม่ว่าเป็นคนไทยหรือคนจีน จนกระทั่งชาวจีนย่านสำเพ็ง มีความซาบซึ้ง ในพระกรุณาธิคุณ และได้เรียกพระองค์ท่านว่า "เตี่ย" ซึ่งหมายถึง “พ่อ” ทำให้ในเวลาต่อมาทหารเรือได้เรียกพระองค์ว่า "เสด็จเตี่ย" สำหรับในหมู่คนไข้ชาวไทย ที่พระองค์รักษานั้น มักจะเรียกขานนามพระองค์ว่า "หมอพร"
พล.อ.ร.พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ ทรงประชวร และสิ้นพระชนม์ ในขณะที่ประทับอยู่ที่หาดทรายรี ปากน้ำเมืองชุมพร เมื่อวันที่ 19 พ.ค. 2466 เวลา 11.40 น. ยังความโศกเศร้ามาสู่บรรดาทหารเรือยิ่งนัก
กรมหลวงชุมพรเขตรอุดมศักดิ์
"องค์บิดาแห่งกองทัพเรือ"
2
พระประสูติกาลพลเรือเอก พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ เป็นพระเจ้าลูกยาเธอในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 นับลำดับราชสกุลวงศ์เป็นองค์ที่ 28 มีพระนามเดิมว่า พระองค์เจ้าอาภากรเกียรติวงศ์ ประสูติในพระบรมมหาราชวัง เมื่อวันที่ 19 ธันวาคม พ.ศ.2423 เวลา 15.57 น. ตรงกับแรม 3 ค่ำ เดือนอ้าย ปีมะโรง จุลศักราช 1242 เป็นพระลูกยาเธอองค์ที่ 1 ในเจ้าจอมมารดาโหมด ธิดาเจ้าพระยาสุรวงศ์ไวยวัฒน์ ( วร บุญนาค) สมุหพระกลาโหมในรัชกาลที่ 5 พระองค์ทรงมีพระกนิษฐาและพระอนุชา ร่วมพระมารดา 2 พระองค์ คือ พระองค์เจ้าหญิงอรองค์อรรคยุพา ( สิ้นพระชนม์เมื่อทรงพระเยาว์ ) และพระองค์เจ้าสุริยงประยูรพันธุ์ ( ต่อมาได้ดำรงพระยศเป็นกรมหมื่นไชยาศรีสุริโยภาส - ต้นราชสกุล สุริยง )
ทรงได้รับการศึกษาขั้นแรกที่โรงเรียนราชกุมารในพระบรม มหาราชวัง สมัยนั้นเป็นสมัยที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงเริ่มจัดการ ศึกษาในรูป โรงเรียน ทรงเลือกเฟ้นหาครูดีมาถวายพระอักษรแด่พระเจ้าลูกยาเธอทั้งหลาย เช่น พระศรีสุนทรโวหาร, หม่อมเจ้าประภากร ( ต้นราชสกุลมาลากุล ), พระยาอิศรพันธุ์โสภณ ( หนู อิสรางกูร ) พระองค์เจ้าอาภากร ศึกษาวิชาภาษาไทยกับ พระยาอิศรพันธุ์โสภณ ( หนู อิสรางกูร ) และศึกษาวิชาภาษาอังกฤษกับ มิสเตอร์ โรเบิร์ต มอแรนต์ ซึ่งเป็นหลานของฟลอเรนซ์ ไนติงเกิล ทรงเข้าเป็นนักเรียนโรงเรียนหลวง ณ พระตำหนักสวนกุหลาบจนถึง พิธีโสกันต์ เมื่อวันที่ 5 มกราคม พ.ศ. 2435 ( ร.ศ. 111 ) พระองค์ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ
คณาจารย์ของเสด็จในกรมฯ จากคำบอกเล่าของหม่อมเจ้าหญิงเริงจิตรแจรง อาภากร พระธิดาเสด็จในกรมเล่าว่า
"ทรงสักยันต์ทั้งองค์ตั้งแต่หนุ่มๆ เช่น สักหนุมาน สักลิงลมที่พระชงฆ์ทำให้เดินเร็ว ใครตามแทบไม่ทัน ที่อุระทรงสักตัวเลข ตราด ร.ศ. 112 เพราะรับสั่งว่า "ฝรั่งเศสเข้ามาเอาเมืองเราเมื่อ 112 ต้องจำ มีคนเล่าว่าท่านทรงเลี้ยงผี ซึ่งก็จริง เพราะท่านทรงปั้นหุ่นเล็กๆที่เรียกว่า "หุ่นพยนต์" แล้วปักเสียบปักไว้หน้าวัง รอบๆสนามเมื่อคราวออกจากราชการ มีคนพูดว่า ที่วังนี้เลี้ยงคนไว้เยอะจัง พอตอนกลางคืนเห็นคนวิ่งเกรียวกราวตอนดึกๆดื่นๆ นอกจากนี้ยังมีกระดูกหน้าผากแม่นาคพระโขนง คาดไว้ที่บั้นพระองค์ ไม่ทราบว่าใครนำมาถวาย
เสด็จพ่อทรงเชื่อไสยศาสตร์ มีพระอาจารย์ที่สำคัญและสนิทมากคือ หลวงปู่ศุข หลวงพ่อพริ้ง หลวงพ่อเขียว หลวงพ่อเงิน" จากการรวบรวมบรรดาคณาจารย์ พบเกจิอาจารย์ซึ่งเป็นที่เคารพนับถือถึง 10 รูป ฆราวาส 1 คน และเทพนารีอีก 2 พระองค์
1. หลวงปู่ดำ (หลวงพ่อใหญ่ หรือ พระครูเทพโลกอุดร ) จ. ภูเก็ต
2. หลวงพ่อกลั่น วัดพระญาติ จ.อยุธยา
3. หลวงปู่ศุข วัดอู่ทอง ปากคลองมะขามเฒ่า จ. ชัยนาท
4. หลวงพ่อเงิน วัดบางคลาน จ.พิจิตร
5. หลวงพ่ออี๋ สัตหีบ
6. หลวงพ่อจร วัดดอนรวบ จ. ชุมพร
7. หลวงพ่อพริ้ง วัดบางปะกอก
8. หลวงพ่อเจียม จ. ชลบุรี
9. หลวงพ่อพุ่ม วัดบางโล่นอก
10. หลวงพ่อเขียว วัดเครือวัลย์
ฆราวาส คือ ตากัน สัตหีบ
เทพนารี คือ พระนางอุมาเทวี และเซี้ยวโกว ( เจ้าแม่ทับทิม )
รัชกาลที่ 5 ทรงวางรากฐานราชนาวีไทย
ในสมัยนั้นมีกรมทำหน้าที่ทหารเรืออยู่ 2 กรม คือ กรมทหารเรือพระที่นั่ง เวสาตรี และกรมอรสุมพล เป็นกองเรือรบที่เรียกว่า "ทหารมะรีน" รวมอยู่ในบังคับบัญชาเดียวกัน แต่ยังขาดเอกภาพ
ในปี พ.ศ. 2430 ได้ทรงจัดตั้งกรมเสนาธิการขึ้น จึงรวมทั้ง 2 กรมเข้าด้วยกันเป็นกรมทหารเรือ นอกจากนี้ พระองค์ท่านยังปรับปรุงเรือกลไฟจากเครื่องจักรข้างเป็นเรือจักรอีกด้วย ทรงเร่งรัดและปรับปรุงให้ขยายคู่เรือ และยังมีพระบรมราชองค์การให้ปรับปรุงซ่อมแซมป้อมเก่า สร้างป้อมใหม่ที่ทันสมัยเพื่อป้องกันพระนคร และได้พระราชทานนามว่า "ป้อมพระจุลจอมเกล้า"
หลังจากเกิดเหตุการณ์เรือรบฝรั่งเศสเข้ามาปิดปากอ่าว เมื่อ 13 กรกฎาคม 2436 พระองค์ทรงให้พระองค์เจ้าอาภากร ( ขณะนั้นมีพระชนมายุเพียง 13 พรรษา ) เสด็จไปศึกษาที่ประเทศอังกฤษ ได้ทรงศึกษาวิชาทหารเรือ พระองค์ทรงมีพระราชหัตถเลขาถึงพระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าอาภากรเกียรติวงศ์ดังนี้
พระที่นั่งอมรพิมานมณี
วันที่ 15 กุมภาพันธ์ รัตนโกสินทร์ศก 113 ถึงชายอาภากรเกียรติวงศ์
ด้วยได้รับหนังสือวันที่ 9 และหนังสืออื่นๆ ก่อนหน้านี้แล้วให้อุตส่าห์เล่าเรียนแลแสวงหาสิ่งที่เป็นประโยชน์ อย่าให้มีความบันเทิงใจในสิ่งที่ไม่เป็นประโยชน์เหลือเกิน ให้เป็นแต่ธรรมดาสามัญคนซึ่งต้องมีความสุขเป็นเครื่องเลี้ยงชีพอยู่ จะได้เป็นประโยชน์ส่วนตัวแลบ้านเมืองของตนสืบไป...
( พระปรมาภิไธย ) สยามินทร์ ( 23 )
ชีวิตนักเรียนนายเรือ
พระองค์เจ้าอาภากร ทรงสอบความรู้ชั้นสุดท้ายของนักเรียนนายเรืออังกฤษได้เกณฑ์ดี และพร้อมที่จะรับการฝึกในเรือรบอังกฤษ กระทรวงทหารเรืออังกฤษได้จัดให้เข้ารับการฝึกงานในเรือหลวง Revenge ซึ่งเป็นเรือของ พลเรือตรีแฮร์ริส ประจำการอยู่ในทะเลเมดิเตอร์เรเนียน
ใน พ.ศ. 2443 พระองค์ทรงเข้าศึกษาที่วิทยาลัยทหารเรือกรีนิช ในวิชาเดินเรือและการนำร่อง พระองค์ทรงทดสอบความรู้ได้คะแนน 787 จาก 1000 คะแนน เป็นลำดับที่ 7 ในจำนวนนายทหาร 17 คน
หลังจากทรงใช้เวลาศึกษาวิชาทหารเรือนาน 6 ปีเศษ ๆ ในราชนาวีอังกฤษ จึงได้เสด็จกลับมาแผ่นดินสยาม 11 มิถุนายน ร.ศ. 119 ในวันที่ 23 มิถุนายน พ.ศ. 2443 เข้ารับราชการกองทัพเรือไทย ได้รับพระราชทานยศเป็น นายเรือโทผู้บังคับการ ( เทียบเท่านาวาตรีในปัจจุบัน )
ตราด ร.ศ. 112
ตราด ร.ศ. 112 คือ รอยสักที่เสด็จในกรมฯ ทรงสักให้นักเรียนนายเรือรุ่นแรกๆเพียงไม่กี่คนด้วยฝีพระหัตถ์ของพระองค์เอง รวมทั้งที่พระอุระของพระองค์ก็สักคำนี้ด้วยเช่นกัน เพื่อให้เป็นที่ระลึกและจดจำเหตุการณ์นี้ เนื่องด้วยคราวนั้นประเทศไทยถูกรุกรานทางทะเลจากฝรั่งเศส เกิดการรบที่ปากแม่นำเจ้าพระยา เหตุการณ์นี้ทำให้เราต้องสูญเสียดินแดนไปบางส่วน พร้อมกับเสียเงินค่าทำขวัญ จังหวัดจันทบุรี และจังหวัดตราดถูกยึดเป็นประกัน ทำให้เสด็จในกรมฯ ทรงเจ็บแค้นพระทัยเป็นอย่างมาก จึงสักไว้เป็นที่ระลึกในเหตุการณ์นี้
นอกจากการสักแล้ว เสด็จในกรมฯ ทรงแต่งเพลง หะเบสสมอ ( หรือ "ดอกประดู่" ในปัจจุบัน ) และอื่นๆอีกหลายบทเพื่อปลุกใจนักเรียนนายเรือให้กล้าหาญ และทรงให้สร้างน้ำตาลซึ่งเป็นเรือจำลองมีคำว่า ร.ศ. 112 ที่หัวเรือ ตั้งไว้บนบกเพื่อให้นักเรียนนายเรือชั้น 4 ชั้น 5 ฝึกแก้อัตราผิดของเข็มทิศ เพื่อเวลานำเรือออกท้องทะเลลึกโดยเข็มไม่ผิด และให้เห็นเรือน้ำตาลทุกวันเป็นการเตือนใจให้หาทางแก้เผ็ด และป้องกันไม่ให้เกิดเหตุการณ์เช่นนี้อีก
สมรสพระราชทาน
รัชกาลที่ 5 ทรงสู่ขอพระราชธิดาองค์โต – หม่องเจ้าหญิงทิพยสัมพันธ์ ของ สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าภานุรังษีสว่างวงศ์ ในอภิเษกสมรสกับเสด็จในกรมฯ เมื่อวันที่ 28 กุมภาพันธ์ 2443 พระองค์ทรงมีโอรส และพระธิดา 3 พระองค์คือ
1. มจ. เกียรติ อาภากร ประสูติและสิ้นชีพิตักษัยในวันเดียวกัน
2. (พล.ท. , พล.ร.ท., พล.อ.ท) พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาทิตย์ทิพยอาภา
3. พล.อ.ท. มจ.รังษิยากร อาภากร
บรรดาหม่อมของเสด็จในกรม
1. หม่อมกิม
2. หม่อมแฉล้ม
3. หม่อมเมี้ยน
4. หม่อมช้อย
5. หม่อมแจ่ม ( น้องร่วมมารดาเดียวกับหม่อมเมี้ยน)
การออกจากราชการ
พระองค์ได้ออกจากราชการเมื่อวันที่ 14 เมษายน 2454 เนื่องจากกรณีที่ถูกคิดว่า พระองค์จะคิดล้มราชบังลังก์ ร. 6 ซึ่งพระองค์ก็ยินยอมเพื่อความสบายใจของทุกฝ่าย ตั้งแต่นั้นพระองค์ก็ศึกษาและเขียนตำรายา จึงได้สมญาว่า "หมอพร" พระองค์ได้เสด็จไปรักษาคนไข้ทั่วไป โดยมีตำรวจสะกดรอยตามไปดูด้วย แต่พระองค์ก็หายตัวทุกครั้งเมื่อรักษาเสร็จ
แม้การออกจากราชการมิได้ทำให้อำนาจของพระองค์หมดไป เมื่อครั้งพระองค์เสด็จไปตรวจตราปืนที่ป้อมพระจุลฯ พบว่า มีจุดที่ต้องแก้ไขทั้ง 6กระบอก จึงรับสั่งให้คนดูแลเอากระดาษมา แล้วเขียนบันทึกถึงกรมพระนครสวรรค์ เสนาบดีทหารเรือ กรมพระนครสวรรค์ได้ปฏิบัติตามข้อแนะนำอย่าเคร่งครัด และทำบันทึกการแก้ไขไว้เพื่อป้องกันการเข้าถึงพระเนตรพระกรรณของ ในหลวง ร. 6 แล้วเกิดความเดือดร้อนกันเสด็จเตี่ยในภายหลัง
การกลับเข้ารับราชการ ในวันที่ 1 สิงหาคม 2460 พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ทรงโปรดเกล้าฯ ให้ นายพลเรือตรี พระเจ้าพี่ยาเธอ กรมหมื่นชุมพรเขตรอุดมศักดิ์ กลับเข้ารับราชการในกระทรวงทหารเรือ แล้วพระราชทานยศให้เป็นพลเรือโทตามลำดับ เมื่อสงครามโลกครั้งที่ 1 พระองค์ได้จับเรือเชลยได้ 6 ลำ หลังจากนั้นก็ทรงทูลขอที่ดินสร้างฐานทัพเรือสัตหีบ และทรงซื้อเรือรบหลวงพระร่วง ซึ่งพระองค์เดินทางไปรับเรือด้วยพระองค์เอง และขับเรือกลับมายังแผ่นดินสยาม นับเป็นคนไทยคนแรกที่สามารถบังคับเรือได้ไกล
เสด็จในกรมฯ ทรงรับตำแหน่งเสนาบดี กระทรวงทหารเรือไม่กี่วัน ได้กราบบังคมลาราชการออกไป เพราะมีสุขภาพไม่สมบูรณ์ และประชวรโรคภายใน ทางกระทรวงทหารเรือได้ถวายเรือหลวงเจนทะเลเป็นพาหนะ พร้อมนายแพทย์ประจำพระองค์ตามเสด็จไปที่ด้านใต้ปากน้ำเมืองชุมพร ซึ่งเป็นที่ที่พระองค์จองไว้เพื่อทำสวน ขณะประทับอยู่ก็เป็นไข้หวัดใหญ่เนื่องจากตากฝน ประชวรอยู่ได้ 3 วันก็ชิ้นพระชนม์ที่ตำบลหาดทรายรี ในวันที่ 19 พฤษภาคม 2466 สิริพระชนมายุ 44 พรรษา พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวพระราชทานเพลิงศพ ณ พระเมรุท้องสนามหลวง วันที่ 24 ธันวาคม 2466
บันทึกของเสด็จในกรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์
เจอบันทึกนี้ให้เอาคำต่อไปนี้ของกูไปประกาศให้คนรู้ว่า
"กูกรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์"
ผู้เป็นโอรสของพระปิยมหาราช ขอประกาศให้พวกมึงรับรู้ไว้ว่า
แผ่นดินสยามนี้ บรรพบุรุษได้เอาเลือด เอาเนื้อ เอาชีวิตเข้าแลกไว้
ไอ้อีมันผู้ใด คิดบังอาจทำลายแผ่นดิน ทำลายชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์
ฤๅ กระทำการทุจริตก่อให้เกิดความเดือดร้อนต่อส่วนรวม
จงหยุดการกระทำนั้นเสียโดยเร็ว
ก่อนที่กูจะสั่งทหารผลาญสิ้นทั้งโคตร
ให้หมดเสนียดของแผ่นดินสยามอันเป็นที่รักของกู
ตราบใดที่คำว่า "อาภากร" ยังยืนหยัดอยู่ในโลก
กูจะรักษาผืนแผ่นดินสยามของกู
ลูกหลานทั้งหลาย แผ่นดินใดให้เรากำเนิดมา
แผ่นดินใดให้ที่ซุกหัวนอน ให้ความร่มเย็นเป็นสุข
มิให้อนาทรร้อนใจ จงซื่อสัตย์ต่อแผ่นดินนั้น.
คำสอนของเสด็จเตี่ย
"ตอกตะปูลงตรงนะเจ้าเด็ก
เสียงเป๊กตีตรง ลงที่หัว
เมื่อเจ้าตีเหล็กนะเจ้าเด็กเจ้าอย่ากลัว
ตีเมื่อตัวเหล็กยังแดงเป็นแสงไฟ
เมื่องานมีที่ต้องทำ นะเจ้าเด็ก
เป็นข้อเอกทำจริง ไม่ทิ้งไถล
ที่เขาขึ้นยอดได้ สบายใจ
ก็เพราะได้ปีนเดิน ขึ้นเนินมา
ถ้าเด็กใดยืนแช อยู่แต่ล่าง
แหงนคว้างมองแล สู่เวหา
จะขึ้นได้อย่างไร นะลูกยา
ทำแต่ท่าแต่ไม่ลอง ทำนองปีน
ถึงหกล้มหกลุก นะลูกแก้ว
อย่าทำแซ่วเสียใจ ไม่ถวิล
ลองเถิดลองอีกนะ อย่าราคิน
ที่สุดสิ้นเจ้าคงสม อารมณ์เอย."
Work while you work.
Play while you play.
That is the way.
To be cheerful and gay.
All that you do.
Do whit your might.
Things done by half.
Are never done right.
แหล่งอ้างอิง : http://se-ed.net/piriyata/
ขอบคุณครับ อ่านแล้วได้ประโยชน์ดีมากครับ
ตอบลบ